Giữa nhịp sống hiện đại, nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống đang dần lùi vào ký ức. Từ trăn trở ấy, dự án “Sắc Việt” của nhóm sinh viên Trường Đại học FPT ra đời như một nỗ lực bền bỉ nhằm “đánh thức” những giá trị truyền thống bằng ngôn ngữ của thế hệ. Nhóm sinh viên đã lựa chọn con đường khởi nghiệp không dễ dàng khi quyết định làm mới di sản văn hóa bằng công nghệ AR, để văn hóa không chỉ được bảo tồn mà còn tiếp tục sống trong đời sống đương đại.
Sắc Việt là dự án khởi nghiệp do nhóm sinh viên khóa K17 của Trường Đại học FPT cơ sở Hà Nội thực hiện, gồm các thành viên: Nguyễn Thị Mai (chuyên ngành Digital Marketing), Hoàng Bá Lâm (chuyên ngành Kinh doanh quốc tế), Thiều Thị Phương Ly (chuyên ngành Digital Marketing), Nguyễn Thị Khánh Ly (chuyên ngành Digital Marketing) và Lê Cẩm Tú (chuyên ngành Kinh doanh quốc tế).
Tranh gỗ 3D giao thoa cùng công nghệ AR
Ý tưởng dự án bắt đầu từ câu hỏi rất giản dị nhưng đầy day dứt: “Làm thế nào để những giá trị văn hoá truyền thống không chỉ được bảo tồn mà còn được sống tiếp trong đời sống của người trẻ hôm nay?”. Từ trăn trở đó, Sắc Việt được hình thành với định hướng kết nối văn hóa, nghệ thuật truyền thống và công nghệ hiện đại, tạo ra những trải nghiệm mới mẻ nhưng vẫn giữ trọn tinh thần và cốt lõi văn hóa Việt. Đại diện nhóm chia sẻ: “Chúng em mong muốn chuyển hóa di sản từ những giá trị chỉ ‘để ngắm’ thành những trải nghiệm ‘để cảm’ và tương tác, để văn hóa truyền thống không chỉ được gìn giữ mà còn tiếp tục lan tỏa trong nhịp sống hiện đại”.
Khác với nhiều dự án số hóa di sản trên nền tảng trực tuyến, Sắc Việt lựa chọn tranh gỗ 3D đa lớp làm “vật thể trung tâm” cho trải nghiệm công nghệ AR. Gỗ là chất liệu gần gũi, bền bỉ và gắn bó lâu đời với mỹ thuật truyền thống Việt. Trên nền tranh gỗ 3D, công nghệ thực tế tăng cường (AR) được tích hợp để “kích hoạt” di sản. Cụ thể, khi quét tranh thông qua app hoặc website của dự án, các nhân vật trong tranh bắt đầu chuyển động, âm thanh vang lên, không gian sân khấu truyền thống được mở ra ngay trên tay người xem. Những loại hình nghệ thuật diễn xướng như Múa rối nước, Chèo, Tuồng, Dân ca quan họ, Cải lương, Nhã nhạc cung đình Huế, Chầu văn, Đờn ca tài tử,… lần lượt được tái hiện theo cách sinh động và gần gũi hơn với giới trẻ. “Khi Tuồng có thể chuyển động trong tay bạn, khi Nhã nhạc vang lên từ chính bức tranh bạn cầm thì di sản không còn xa hay ‘kén người xem’ nữa. Nó chạm được vào sự tò mò, rồi chạm vào cảm xúc và cuối cùng là chạm vào niềm tự hào”, đại diện nhóm khẳng định. Với định hướng đó, Sắc Việt xác định nhóm khách hàng mục tiêu là khách du lịch trong và ngoài nước – những người vừa có nhu cầu trải nghiệm văn hóa bản địa, vừa tìm kiếm những sản phẩm sáng tạo mang đậm dấu ấn Việt Nam.
Là sinh viên lĩnh vực kinh tế, nhóm hoàn toàn có thể lựa chọn những mô hình khởi nghiệp “an toàn” và dễ thương mại hóa hơn. Tuy nhiên, Sắc Việt lại chọn đi cùng di sản, một lĩnh vực được xem là khó tiếp cận thị trường và đòi hỏi nhiều thời gian để xây dựng niềm tin. Đại diện nhóm thẳng thắn chia sẻ: “Chúng em muốn chứng minh rằng di sản không phải thứ đứng yên trong quá khứ. Nếu Sắc Việt có thể khiến chỉ một người trẻ tò mò hơn về múa rối nước, tuồng hay chèo thì dự án này không còn là một bài tốt nghiệp mà là điều tụi em tự hào để nhắc lại sau này”.
Một trong những thách thức lớn nhất của dự án là làm sao để cân bằng giữa sáng tạo công nghệ và giữ gìn giá trị nguyên bản của di sản. Nhóm xác định rõ công nghệ chỉ là phương tiện không phải mục tiêu. “Sáng tạo được phép mở rộng cách tiếp cận di sản nhưng không được làm sai lệch tinh thần hay hiện đại hóa quá mức những giá trị cốt lõi. Khi công nghệ bắt đầu lấn át câu chuyện văn hóa đó là lúc chúng mình phải dừng lại và điều chỉnh”. Vì vậy, mọi ý tưởng sáng tạo trong Sắc Việt đều xuất phát từ việc hiểu đúng di sản trước khi sáng tạo. Nhờ sự cố vấn của các chuyên gia văn hoá, nghệ sĩ và quá trình trải nghiệm thực tế, Sắc Việt giữ cho công nghệ AR đóng vai trò kể chuyện và tôn vinh, chứ không thay đổi hay áp đặt lên di sản. Với tụi mình, sáng tạo chỉ thực sự có ý nghĩa khi nó giúp di sản được lắng nghe rõ hơn, chứ không đánh mất chính mình trong quá trình đổi mới.
Để đảm bảo tính chính xác và giữ được “hồn cốt” của từng loại hình nghệ thuật, Sắc Việt nhận được sự cố vấn trực tiếp của bà Hồ Phương Thảo – Nhà nghiên cứu lâu năm về nghệ thuật diễn xướng. Bà Thảo đã đồng hành, hỗ trợ nhóm trong việc định hướng nội dung, tạo hình, màu sắc, động tác và câu chuyện văn hoá, dựa trên nền tảng nghiên cứu bài bản. Nhờ đó, mỗi tác phẩm đều giữ được tinh thần và đặc trưng riêng của từng loại hình diễn xướng. Ngoài ra, đối với tranh về loại hình múa rối nước, dự án cũng nhận được sự cố vấn trực tiếp từ NSND, Đạo diễn Nguyễn Tiến Dũng – Giám đốc Nhà hát Múa rối Việt Nam trong việc giúp phần công nghệ AR và chuyển động animation 3D trở nên chính xác và sống động hơn. Bên cạnh đó, các thành viên cũng chủ động đi xem các buổi biểu diễn thực tế, quan sát trực tiếp sân khấu, phục trang, nhịp điệu và chuyển động biểu diễn để “hiểu di sản bằng trải nghiệm không chỉ bằng lý thuyết”.
Những con số biết nói
Không dừng lại ở một ý tưởng sáng tạo mang tính học thuật, Sắc Việt từng bước khẳng định mình như một mô hình kinh doanh văn hóa được xây dựng trên sự giao thoa giữa văn hóa, nghệ thuật và công nghệ. Trong giai đoạn thử nghiệm, nhóm đặt mục tiêu doanh thu ở mức 30 triệu đồng. Tuy nhiên tính đến hiện tại, dự án đã đạt 42 triệu đồng, vượt KPI ban đầu khoảng 40%. Đây là một tín hiệu tích cực cho thấy sản phẩm không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn có khả năng tiếp cận thị trường. Song song đó, các kênh truyền thông của dự án cũng ghi nhận hơn 100.000 lượt xem, tương tác cùng sự xuất hiện tại nhiều không gian văn hóa và sự kiện lớn như Trung tâm Văn hóa Hồ Văn, Nhà hát Múa rối Việt Nam, Bảo tàng Hà Nội, phố đi bộ Hồ Gươm. Dự án cũng được giới thiệu trên VTV4, Vietnam Today, báo Quân đội Nhân dân, báo Công luận và tham gia các diễn đàn học thuật, sự kiện sáng tạo trong và ngoài nước.
Theo đại diện nhóm, Trường Đại học FPT không chỉ là nơi học tập mà còn là mảnh đất nuôi dưỡng tinh thần khởi nghiệp. “Sắc Việt được triển khai trong điều kiện đầy đủ về cơ sở vật chất, không gian sáng tạo và nguồn lực học thuật, giúp nhóm có nền tảng vững chắc để phát triển sản phẩm từ ý tưởng ban đầu đến mô hình thực tế”, đại diện nhóm cho biết. Ngoài ra, đội ngũ giảng viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn đóng vai trò người đồng hành, phản biện và định hướng tư duy. Những kiến thức về kinh doanh, truyền thông, công nghệ và quản trị được tích hợp xuyên suốt các buổi học đã trực tiếp trở thành “chất liệu” để Sắc Việt vận hành như một dự án thực thụ. “Quan trọng hơn cả, Trường Đại học FPT trao cho chúng mình niềm tin và không gian để trưởng thành. Chúng mình được phép thử, được phép sai và được học từ chính trải nghiệm của bản thân. Chính môi trường đó đã giúp Sắc Việt không chỉ là một ý tưởng trên giấy mà là một dự án sống, đang từng bước tạo ra giá trị cho cộng đồng và văn hoá Việt”, nhóm dự án cho biết.
Trong chặng đường tiếp theo, nhóm xác định mục tiêu trọng tâm là mở rộng hệ sinh thái sản phẩm, thông qua việc nghiên cứu và phát triển thêm nhiều dòng tranh gỗ 3D mới, lấy cảm hứng từ các loại hình nghệ thuật diễn xướng truyền thống khác của Việt Nam. Qua đó, dự án hướng tới việc xây dựng một “bản đồ di sản” phong phú hơn, phản ánh đa dạng sắc thái văn hóa và nghệ thuật dân tộc, thay vì chỉ dừng lại ở một vài loại hình đơn lẻ. Song song với việc mở rộng nội dung, Sắc Việt đặt mục tiêu hoàn thiện toàn diện trải nghiệm công nghệ. Nhóm sẽ tiếp tục đầu tư xây dựng hệ thống animation 3D cho tất cả các dòng tranh, đảm bảo mỗi tác phẩm đều mang đến trải nghiệm AR trọn vẹn, thống nhất và có chiều sâu kể chuyện. Các yếu tố về chuyển động, âm thanh, nhịp điệu và cách dẫn dắt câu chuyện sẽ được tinh chỉnh kỹ lưỡng để công nghệ thực sự trở thành cầu nối cảm xúc giữa người xem và di sản, thay vì chỉ tạo hiệu ứng thị giác đơn thuần.
Về định hướng thị trường, dự án hướng tới mở rộng hợp tác với các không gian văn hóa, nhà hát, bảo tàng, điểm du lịch và hệ thống cửa hàng lưu niệm, qua đó đưa sản phẩm tiếp cận đa dạng đối tượng công chúng, đặc biệt là khách du lịch trong và ngoài nước. Tuy nhiên, đi cùng với mục tiêu mở rộng, nhóm khẳng định sẽ tiếp tục lựa chọn cách phát triển “chậm nhưng chắc”, dựa trên nghiên cứu nghiêm túc, làm việc chặt chẽ với nghệ sĩ, nghệ nhân, thử nghiệm thực tế và liên tục lắng nghe phản hồi từ người dùng.
Sắc Việt không chỉ là một dự án startup sinh viên tiêu biểu mà còn là minh chứng cho thấy khi được trao niềm tin và không gian sáng tạo, sinh viên Trường Đại học FPT hoàn toàn có thể tạo ra những mô hình khởi nghiệp vừa mang giá trị kinh tế vừa góp phần gìn giữ và lan tỏa bản sắc văn hóa dân tộc theo cách bền vững.
M.N